ලැකාන් මනෝවිශ්ලේෂණය තුල පසුආවර්ථිතව තේරුම් ගැනීම..!
මනෝවිශ්ලේෂණයේදී පසුආවර්තිතව තේරුම් ගැනීම (Retroactivity) කියලා කියන්නේ මොකක්ද, සරලව හිතුවොත් අතීතයේ සිදුවූ සිදුවීමකට, වර්තමානයේදී අලුත් අර්ථයක් දීමයි.උදාහරණයක් විදිහට ළමා කාලයේදී, ළමයෙක් තමන්ගේ තාත්තාට බයවුණා කියලා හිතන්න. ඒ කාලේ, ඒ බීයවීම් පිටුපස තිබූ සත්‍ය හේතුව ඔහුට තේරුම්ගන්න බැරිවුණා වෙන්න පුළුවන්. නමුත්, වැඩිහිටි වුණාට පස්සේ,ඒ කියන්නේ විශ්ලේෂණ ක්‍රියාවලියකදී, ඒ බියවීමට හේතුව විදිහට තාත්තාගේ දැඩි ගතිගුණයක් හෝ හරියටම කියා ගන්න බැරි වෙනත් යමක් වෙන්න පුළුවන් . මෙතනදී, අතීතයේ තිබූ බයවීමට, වර්තමානයේදී අලුත් අර්ථයක් ලැබෙනවා. මේක හරියටම කිව්වොත්, අතීතයේ තිබූ සිදුවීමකට (තාත්තාට බයවුණා), වර්තමානයේදී (විශ්ලේෂණ ක්‍රියාවලියේදී), අලුත් අර්ථයක් එකතු කරනවා.
රෝග ලක්ෂණයක අර්ථය.
රෝග ලක්ෂණයක අර්ථය නිර්මාණය වීම කියලා ලැකාන් කියන්නේ මෙවැනි සිදුවීමකට. රෝග ලක්ෂණයක අර්ථය කියන්නේ, විශ්ලේෂණ ක්‍රියාවලියේදී, රෝගියා විසින්ම ගොඩනගා ගන්නා fantasy මය දෙයක්. ඒක, රෝගියාගේ කතාබහ, සිතුවිලි සහ අත්දැකීම් ඇසුරින් සිද්ධ වෙනවා. රෝග ලක්ෂණයක්, මුලින්ම අර්ථ විරහිතව පෙනෙන්න පුළුවන්. නමුත්, විශ්ලේෂණ ක්‍රියාවලියේදී, ඒ රෝග ලක්ෂණයට, හේතුවක්, අර්ථයක්, වැදගත්කමක් ලැබෙනවා. මේක හරියටම කිව්වොත්, රෝග ලක්ෂණයක අර්ථය හෝ සත්‍ය විශ්ලේෂණය මගින් හොයාගන්නේ නැතුව,ඒක”නිර්මාණයකරනවා”යන්නයි.උදාහරණයකට යම් කෙනෙක් නිතරම කාංසාවෙන් පෙළෙනවා කියලා හිතන්න.
විශ්ලේෂණ ක්‍රියාවලියේදී, ඒ කාංසාවට හේතුව සොයාගන්න උත්සාහ කරනවා. (අතීතයේ අත්දැකීම්, වර්තමාන හැසිරීම්, අනාගත බලාපොරොත්තු). ඒ තුළින්, කාංසාවට හේතුව, ළමා කාලයේ අත්දැකීම්, සමාජයේ බලපෑම් හෝ වෙනත් දරාගත නොහැකි යමක් විය හැකි බව තේරුම්ගන්න පුළුවන්. මේ විදිහට, කාංසාවට, අර්ථයක්, වැදගත්කමක් ලැබෙනවා. (මේක තමයි, රෝග ලක්ෂණයක අර්ථය නිර්මාණය කිරීම) කියලා ලැකාන් කියන්නේ, රෝග ලක්ෂණ වල අර්ථය, විශ්ලේෂණය මගින් “නිපදවනවා” කියලා. රෝග ලක්ෂණයේ “සත්‍යය”, විශ්ලේෂණය මගින් හෙළිදරව් කරන්නේ නැහැ. ඒ වෙනුවට, විශ්ලේෂණය මගින්, රෝග ලක්ෂණයට අර්ථයක් නිර්මාණය කරලා දෙනවා.
මේක ටිකක් ගැඹුරු සංකල්පයක්.අතීතයේ අරුත වෙනස් වෙන හැටි කොහොමද තේරුම් ගන්නේ. අපි හැමෝම ඉන්නේ, භාෂාව, සංස්කෘතිය, සමාජ සම්මතයන් වගේ දේවල්වලින් හැඩ ගැහුණු ලෝකයක. ලැකාන් කියන්නේ, මේ දේවල් “සංකේතාත්මක අනුපිළිවෙල” කියලයි. මේක අපේ ජීවිතවලට ලොකු බලපෑමක් කරනවා. අපේ අතීතය කියන්නේ, මතකයන් වල එකතුවක්. ඒත් ලැකාන් කියන විදියට, මේ මතකයන් ස්ථාවර නැහැ. කාලයත් එක්ක, අලුත් අත්දැකීම් එක්ක, මේ මතකයන්වල අර්ථය වෙනස් වෙනවා. ජීවිතයේදී, අපි ලොකු වෙනස්කම් වලට මුහුණ දෙනවා. අලුත් අදහස්, විශ්වාසයන්, හමුවෙනවා.(master signifires) මේවා “ඓතිහාසික බිඳවැටීම්” ලෙස හඳුන්වනවා.
ලැකාන් මනෝවිශ්ලේෂණයට අනුව අතීතයේ දේවල් වලට අලුත් අර්ථ ලැබීම.
ඒ වගේම, ආදරය, නිදහස වගේ දේවල් අපේ ජීවිතවලට ලොකු බලපෑමක් කරනවා.අලුත් දේවල් ඉගෙනගන්නකොට, අතීතයේ සිදුවූ දේවල්වලට අලුත් අර්ථයක් ලැබෙනවා. ඒ කියන්නේ, අතීතයේ සිදුවූ දේවල් ගැන අපි හිතන විදිහ වෙනස් වෙනවා. උදාහරණයකට ළමයෙක් ඉන්නවා, ඔහු පොඩි කාලේදී, තමන්ගේ තාත්තා ගැන දුකක් දැනුණා. මොකද තාත්තා ගෙදර හිටියේ නැහැ. ලොකු වෙනකොට, ඔහු තේරුම්ගන්නවා, තාත්තා රැකියාව නිසා එහෙම හිටියේ කියලා. ඒ නිසා, අතීතයේ තිබූ දුක, අද වෙනකොට, තාත්තා ගැන තියෙන ගෞරවයක් බවට පත් වෙනවා. මේක හරියටම, අතීතය ගැන අපි හිතන විදිහ වෙනස් වෙනවා වගේ දෙයක්.අපේ මතකයන් වෙනස් වෙන්නේ ඇයි? අපි අලුත් දේවල් ඉගෙනගන්නකොට, අලුත් අත්දැකීම් ලබනකොට, අපේ ලෝක දැක්ම වෙනස් වෙනවා.
ඒ නිසා, අතීතයේ තිබූ දේවල්වලට, අලුත් අර්ථයන් එකතු වෙනවා. මේක, “ඉතිහාසය නැවත ලිවීමක්” වගේ දෙයක්.සරලව කිව්වොත් අතීතයේ සිදුවීම්වලට, වර්තමානයේදී අලුත් අර්ථයක් ලැබෙනවා. ඒක නිසා, අතීතය ගැන අපේ මතකය නිතරම වෙනස් වෙනවා.
මනෝ විශ්ලේෂණයේ කාලය සමග දේවල් මාරුවීම.
හරි, දැන් අපි බලමු මානසික විශ්ලේෂණයේදී කාලයත් එක්ක සිදුවන දේවල් ගැන. (Transference)තැන් මාරුව.මේක මානසික විශ්ලේෂණයේදී සිදුවන ඉතාම වැදගත් දෙයක්. තැන් මාරුව කියන්නේ, රෝගියා, තමන්ගේ රෝග ලක්ෂණ වෛද්‍යවරයා වෙත හෝ වෙනත් තැනකට මාරුකරනවා.මාරුව සිද්ධවෙන හැටි ලැකාන් විස්තර කරන්නේ, “අනාගතයට ගමන් කිරීමක්” විදියට. රෝගියා, වෛද්‍යවරයා ගැන හිතන්නේ, ඔහු දැනටමත් තමන්ගේ රෝග ලක්ෂණවල අර්ථය දන්නවා කියලා. ඒ කියන්නේ, වෛද්‍යවරයා හැමදේම දන්නා කෙනෙක් කියලා රෝගියා විශ්වාස කරනවා. ලැකාන් කියනවා, මේක රෝගියා විසින් නිර්මාණය කරන මායාවක් කියලා. අර්ථය “සොයාගන්නවා” කියලා අදහස් කරන්නේ, රෝගියා හිතන්නේ, වෛද්‍යවරයා දැනටමත් අර්ථය දන්නවා කියලා.
ඒ නිසා, රෝගියාට පුළුවන්, අර්ථය සොයාගන්නවා වෙනුවට, ඒක නිර්මාණය කරන්න.මොකක්ද මේකෙන් කියවෙන්නේ? රෝගියා, තමන්ගේ අතීත අත්දැකීම්, වෛද්‍යවරයාට මාරු කරනවා. ඒක හරියට, වෛද්‍යවරයා, හැමදේම දන්නා කෙනෙක් කියලා හිතනවා. මේක, විශ්ලේෂණ ක්‍රියවලිය සාර්ථකව කරගෙන යන්න උදව් කරනවා. මොකද, රෝගියාට, තමන්ගේ හැඟීම්, බය නැතුව වෛද්‍යවරයාට කියන්න පුළුවන්. ලැකාන් කියන විදියට, විශ්ලේෂණ ක්‍රියාවේදී, අර්ථය හොයාගන්නේ නැහැ. ඒක, රෝගියාත් වෛද්‍යවරයාත් එකතු වෙලා නිර්මාණය කරනවා. සරලව කිව්වොත්: මානසික විශ්ලේෂණයේදී තමන්ගේ හැඟීම්, බලාපොරොත්තු,විදවීම වෛද්‍යවරයාට මාරු කරනවා. මේක, විශ්ලේෂණය සාර්ථකව කරගෙන යන්න උදව් වෙනවා.
අත්‍යවශ්‍ය මායාවක්.
හරි, අපි තව ටිකක් විස්තර කරලා පැහැදිලි කරගමු. මාරුව (Transference) සහ කාලය කියන්නේ මෙතනදි හරි වැදගත්. මාරුව කියන්නේ, ප්‍රතිකාර ක්‍රියාවලියේදී ඉතාම වැදගත් දෙයක්. මේක හරියට කාලයත් එක්ක බැඳිලා තියෙනවා. අතීතය, වර්තමානය සහ අනාගතය ඔස්සේ මාරුව සිද්ධවෙනකොට, අතීතයේ අත්දැකීම්, වර්තමානයේදී වෛද්‍යවරයාට දැනෙන විදිහටත්, අනාගතයේදී වෛද්‍යවරයා සමඟ ඇතිවන සබඳතාවලටත් බලපානවා. රෝගියා, අතීතයේදී අත්විඳපු දේවල්, වෛද්‍යවරයා කෙරෙහි දක්වන ආකල්ප, හැඟීම්වලට බලපානවා. උදාහරණයක් විදියට, ළමා කාලයේදී දෙමාපියන් කෙරෙහි තිබූ හැඟීම්, වෛද්‍යවරයා කෙරෙහි ඇතිවෙන්න පුළුවන්. වෛද්‍යවරයාගේ භූමිකාව විසින් රෝගියා, වෛද්‍යවරයා දකින්නේ, තමන්ගේ ජිවිතේ අතීතයේ සිටි බලපෑම් සහගත පුද්ගලයෙක් විදිහට. සමහරවිට, තාත්තා, අම්මා, සහෝදරයා වගේ. ඒක නිසා, වෛද්‍යවරයාට, රෝගියාට උදව් කරන්න පුළුවන්.”වෛද්‍යවරයා දැනටමත් රෝග ලක්ෂණවල අර්ථය දන්නා” යන මායාව රෝගියා,තුල ප්‍රතිකාරය පටන්ගන්නකොට තියෙනවා, වෛද්‍යවරයා තමන්ගේ හැමදේම දන්නවා කියලා. ඒක, රෝගියාගේ විශ්වාසය වැඩි කරනවා. මේක, අත්‍යවශ්‍ය මායාවක්. මොකද, රෝගියාට, තමන්ගේ හැඟීම්, බය නැතුව වෛද්‍යවරයාට කියන්න පුළුවන්.
මේකෙන් අදහස් කරන්නේ,විදවීමේ ඇත්ත අර්ථය හොයාගන්නේ නැහැ, ඒක නිර්මාණය කරනවා කියන එකයි. රෝගියා සහ වෛද්‍යවරයා එකතුවෙලා තමයි අර්ථය හොයාගන්නේ. එක අවශ්‍ය මායාවක් රෝගියාගේ පැත්තෙන්, ඇයි? රෝගියා, ප්‍රතිකාරය සාර්ථක කරගන්න නම්, වෛද්‍යවරයා ගැන විශ්වාසයක් තියෙන්න ඕන. මේ මායාව, රෝගියාට, වෛද්‍යවරයා එක්ක, ආරක්ෂිත සබඳතාවක් ගොඩනගාගන්න උදව් කරනවා. මේක, රෝගියාට, තමන්ගේ ගැටළු, බය නැතුව කතා කරන්නත්, ඒවට මුහුණ දෙන්නත් උදව් කරනවා. ලැකාන් කියන්නේ, අර්ථය හොයාගන්නේ නැහැ, ඒක නිර්මාණය කරනවා කියලයි. මාරුව, ප්‍රතිකාරයේදී ඉතාම වැදගත් වෙනවා. රෝගියා සහ වෛද්‍යවරයා එකතු වෙලා, රෝග ලක්ෂණවලට අර්ථයක් දෙනවා. සරලව කිව්වොත් මෙ තැන් මාරුව නිසා, රෝගියා, වෛද්‍යවරයා ගැන විශ්වාසයක් ඇතිකරගන්නවා. ඒක අනාගතේදි ප්‍රතිකාරය සාර්ථක කරගන්න උදව් වෙනවා.
විශ්ලේෂනය කියන්නේ කුමක්ද?
හොඳයි, දැන් අපි බලමු විශ්ලේෂණය (Analysis) කියන්නේ මොකක්ද කියලා. මනෝ විශ්ලේෂණයේදී විශ්ලේෂණය කියන්නේ, රෝගියාගේ අතීත අත්දැකීම්, වර්තමාන හැසිරීම් සහ හැඟීම්, වෛද්‍යවරයා සමඟ සාකච්ඡා කිරීමයි. විශ්ලේෂණය මගින්, රෝගියා අතීතය වෙත යොමු වෙනවා. ඒ කියන්නේ, අතීතයේ සිදුවූ දේවල් ගැන නැවත සිතා බැලීමටත්, ඒ ගැන කතාබහ කිරීමටත් සිදුවෙනවා.
ලැකාන් මනෝවිශ්ලේෂණය කියන්නේ අතීතයේ සිදුවූ දේවල්, වෙනස් කරන්න බැහැ. නමුත්, ඒවාට අපි දෙන අරුත, හැගවුම් කාරක හරහා වෙනස් කරන්න පුළුවන් කියන එකයි. අපි අතීත සිදුවීම් නොව, ඒවායේ අරුත් සහ බලපෑම් නැවත නිර්මාණය කරමු කියලා.
සමාප්තිය.
විශ්ලේෂණයේදී, අතීතයේ සිදුවූ දේවල් වෙනස් කරන්නේ නැහැ. නමුත්, ඒ සිදුවීම්වලට අපි දෙන අරුත සහ ඒවායින් ඇතිවූ බලපෑම්, වෙනස් කරනවා. මොකක්ද මේකෙන් අදහස් කරන්නේ? විශ්ලේෂණය මගින්, රෝගියා අතීතය ගැන සිතා බලනවා. රෝගියා, තමන්ගේ අතීත අත්දැකීම්වලට මුහුණ දෙනවා. ඒවට කතා කරනවා. ඒවා තේරුම්ගන්න උත්සාහ කරනවා. විශ්ලේෂණය මගින්, අතීත සිදුවීම් වෙනස් කරන්නේ නැහැ. නමුත්, ඒවාට දෙන අරුත සහ ඒවායින් ඇතිවන බලපෑම වෙනස් කරනවා. මේකෙන්, රෝගියාට, අතීතය ගැන අලුත් අවබෝධයක් ලැබෙනවා. ඒ වගේම, වර්තමානයේ ජීවිතය හොඳින් ගත කරන්න පුළුවන් වෙනවා. සරලව කිව්වොත් විශ්ලේෂණය මගින්, අතීත සිදුවීම්වලට අපි දෙන අරුත වෙනස් කරවනවා.
